Ilm-fanni moliyalashtirish va innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlash jamg'armasi ijro etuvchi direktori o'rinbosari Jonibek Tavakalovning "Yangi O'zbekiston" gazetasida chop etilgan maqolasi

Ilm-fanga yo‘naltirilayotgan investisiya yangi tadqiqotlar olib borish va samarali natijaga erishish imkonini beradi

 

Bugun har tomonlama raqobatbardosh davlatga aylanish, dunyo hamjamiyatida mustahkam o‘rin egallash uchun jamiyatning intellektual salohiyatini oshirish juda muhim ahamiyatga ega. Davlatimiz rahbari 2016 yil 30 dekabr kuni ilm-fan vakillari bilan uchrashuv chog‘ida jahonning yetakchi institutlari, universitetlari, ilmiy markazlari va Fanlar akademiyalari bilan  hamkorlikni yanada rivojlantirishni zamonning o‘zi talab qilayotganini alohida ta’kidlagan edi.

 

Prezidentimiz farmoni bilan tashkil etilgan Ilm-fanni moliyalashtirish va innovasiyalarni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi tomonidan sohani rivojlantirish, xususan, olimlarning ilmiy faoliyati uchun zarur barcha shart-sharoitni yaratish borasida ko‘plab ishlar qilinmoqda. Xususan, yosh olimlarni chet elga qisqa muddatli ilmiy stajirovkalarga yuborish bo‘yicha tizimli ravishda e’lon qilinayotgan tanlovlarda bugungi kunga qadar g‘olib bo‘lgan 500 ga yaqin tadqiqotchi dunyoning 30 dan ortiq davlatidagi yetakchi ilmiy institutlarga yuborildi. Ushbu ilmiy stajirovkalarni tashkil etish maqsadida 20,3 milliard so‘mdan ortiq mablag‘ yo‘naltirildi. Stajirovka yo‘nalishlari esa 50 dan ortiq bo‘lib, tibbiyot, tilshunoslik, dinshunoslik, qishloq xo‘jaligi, fizika, arxeologiya, ekologiya kabi sohalarni qamrab oladi.

 

Shuni qayd etish joizki, stajirovka yo‘nalishi bo‘yicha hech qanday cheklov yo‘q, barcha soha birdek qo‘llab-quvvatlanadi. Misol uchun, Respublika ixtisoslashtirilgan gematologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi tayanch doktoranti Nazokat Abdullayeva o‘tgan yilning iyul-avgust oylarida Turkiyaning Anqara shahrida joylashgan doktor Abdurahman Yurtaslan nomidagi onkologiya ilmiy tekshirish klinikasida “Onkogematologik xastaliklarda immunofenotiplash. Allogen va autologik gemopoyetik o‘zak hujayralarning transplantasiyasida oqim sitometriyasi usulini qo‘llash” mavzusida ilmiy stajirovka o‘tab qaytdi.

 

Bugungi kunda onkogematologik xastaliklarning zamonaviy diagnostikasi gematologiyaning dolzarb masalalaridan biri hisoblanadi. Hozir dunyoda o‘tkir leykoz tashxisida zamonaviy diagnostika usullari qo‘llanadi. Ushbu ilmiy stajirovka davomida olingan bilimlar asosida Respublika ixtisoslashtirilgan gematologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazida onkogematologik xastaliklarning immunofenotipik diagnostikasi yo‘lga qo‘yildi va bu borada tegishli statistikani yuritish boshlandi.

 

Ilmiy stajirovkalarga misol sifatida aytish joizki, hozir Toshkent davlat yuridik universiteti dosenti, tadqiqotchi Botirjon Qosimov AQSHning Kaliforniya shtatidagi Berkli Kaliforniya universitetining Huquq maktabi va uning huzuridagi Sud tadqiqotlari institutida 3 oylik ilmiy stajirovkani o‘tamoqdi. Mazkur ta’lim dargohi hozir AQSHdagi davlat universitetlari reytingida birinchi, dunyoning eng yaxshi universitetlari orasida 4-o‘rinda turadi. Botirjon Qosimov AQSHda sudyalar mustaqilligini ta’minlashning konstitusiyaviy-huquqiy asoslarini tadqiq qildi.

 

Yuqorida ta’kidlanganidek, stajirovka yo‘nalishlari va mavzulari turlicha. Dunyoning turli mamlakatlaridagi yetakchi oliy o‘quv yurtlari va ilmiy-tadqiqot institutlarida ko‘zga ko‘ringan, ishining malakali mutaxassislari rahbarligida tashkil etilayotgan ilmiy stajirovkalar yosh olimlarimizning kasbiy o‘sishida ham muhim ahamiyatga ega. Zero, olingan bilimlarni yangilab borish, zamon bilan hamnafas va barcha yo‘nalishlarda ilg‘or bo‘lish mamlakatimiz rivojiga hissa bo‘lib qo‘shilmoqda.

 

Ilm-fanni moliyalashtirish va innovasiyalarni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi faoliyatining yana bir yo‘nalishi olimlar, tadqiqotchilar, umuman, ilm-fan sohasining barcha vakillari uchun juda muhim bo‘lgan xorijiy yetakchi elektron ilmiy ma’lumotlar bazasidan erkin foydalanish imkoniyatini yaratishdan iborat. Xususan, Germaniyaning 180 yillik tarixga ega Springer Nature yirik akademik nashriyot kompaniyasi bilan shartnoma imzolangan bo‘lib, u ilm-fanning turli yo‘nalishlarida chop etilgan maqola va ilmiy ishlarni o‘z ichiga oluvchi platforma sifatida faoliyat yuritadi. Bundan tashqari, hozir jamg‘arma dunyoga mashhur yirik ilmiy nashrlar bazasi bo‘lmish Web of science platformasiga egalik qiluvchi kompaniya bilan ham muzokaralar olib bormoqda. Bu esa, o‘z navbatida, yurtimiz olimlariga jahon miqyosidagi ilmiy ishlar bilan yaqindan tanishish, o‘rganish, tajriba almashish va maqolalar chop ettirib, ularni shu bazaga joylashtirishga imkoniyat yaratadi.

 

Zamonaviy ilmiy asbob-uskunalar olimlarimizga yangi tadqiqotlar ustida ish olib borish va yangi natijalarga erishishda qo‘l keladi. Xususan, Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti tarkibida “Formali kiyim-boshni lo yihalashtirish” ilmiy laboratoriyasiga Ilm-fanni moliyalashtirish va innovasiyalarni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasining 325 ming AQSH dollari miqdoridagi mablag‘i hisobidan 2019-2020 yillarda 32 nomdagi tikuv mashinalari, presslar va sinov qurilmalari o‘rnatildi.

 

Bundan tashqari, Fanlar akademiyasining A. Arifov nomidagi Ion-plazma va lazer texnologiyalari institutining moddiy texnik-bazasi mustahkamlandi. Institutning laboratoriya binosi to‘liq kapital ta’mirlanib, zamonaviy turdagi uskunalar bilan jihozlandi. O‘zbekistonda ishlab chiqarilmaydigan ushbu uskunalarning xaridi uchun jamg‘arma tomonidan jami 2 million 404 ming dollar ajratilib, to‘liq moliyalashtirildi. Endi ushbu laboratoriyada materialshunoslik, shuningdek, yarim o‘tkazgichli materiallar fizikasi, o‘ta toza nanomateriallar sintez qilish texnologiyalarini ishlab chiqish va rivojlantirish, ular asosida kichik qurilmalar yasash, nanomateriallarning fizik-kimyoviy xossalarini o‘rganish va amaliyotga tatbiq etish uchun imkoniyatlar mavjud.

 

Zamonaviy dunyoda ilmiy izlanishlar va tadqiqot natijalarini moliyalashtirish dolzarb masala hisoblanadi. chunki ilm-fan jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi uchun noyob imkoniyatlarni ochadi. ilmiy tadqiqot va ishlanmalar natijasi iqtisodiyotni rivojlantirish, uning raqobatbardoshligini oshirishga xizmat qiladi, ilg‘or innovasiyalarni yuzaga keltiradi. ushbu ilmiy izlanishlar jamiyatga naf keltirishi uchun esa olingan natijalarni loyiha sifatida shakllantirish va keng targ‘ib qilish uchun moliyalashtirish alohida muhim ahamiyatga ega.

 

Jamg‘armaning yana bir yo‘nalishi ilmiy tadqiqot, innovasion, tajriba-konstruktorlik va startap loyihalarini moliyalashtirishdan iborat. Loyihalar ham turlicha. Ular orasida  boy madaniy merosimizni o‘rganish, asrash va ommalashtirish bilan bog‘liq “Qadimiy noyob qo‘lyozma va manbalarni tadqiq qilish, raqamlashtirilgan bibliotekasini yaratish” hamda “O‘zbekistonga oid xorijda saqlanayotgan madaniy boyliklar reyestrini tuzish, nodir qo‘lyozma asarlarning faksimilesini nashr etish” kabi loyihalar mavjud.

 

Shuningdek, tibbiyot sohasiga oid “Operasiyadan keyingi saratonning qaytalanishi va metastazlarni bartaraf etish uchun yangi saraton terapevtik vaksinasini yetkazib berish tizimi” hamda innovasion loyihalardan biri bo‘lgan “Yurak qon-tomir kasalliklari xavfini erta aniqlash va prognoz qilish intellektual tizimi” kabi loyihalar ham shular jumlasidan. Ushbu loyihalar mamlakatimiz tibbiyotining mazkur yo‘nalishlarini yangi bosqichga olib chiqish, keng tarqalgan kasalliklarni davolashda muhim o‘rin tutadi.

 

Loyihalar jamiyatga keltiradigan foydasi, innovasionligi kabi qator omillarga ko‘ra, tanlab olinadi va moliyalashtiriladi. Ilm-fanning yuksalish jarayonini bir mexanizm sifatida oladigan bo‘lsak, ushbu tizimda barcha o‘z vazifasini astoydil va vijdonan bajarsagina, ko‘proq marralarga erishish mumkin bo‘ladi.

 

Jonibek Tavakalov, 

Ilm-fanni moliyalashtirish va innovatsiyalarni
qo'llab-quvvatlash jamg'armasi ijro etuvchi direktori o'rinbosari